Mòn mỏi tìm truyền nhân cho giai điệu nổi tiếng của đồng bào Ê Đê

Truyền thống âm nhạc dân gian là một trong những giá trị văn hóa đặc sắc, gắn bó mật thiết với đời sống tinh thần của nhiều dân tộc thiểu số ở Tây Nguyên, trong đó có đồng bào Ê Đê. Tuy nhiên, trước sự ảnh hưởng của văn hóa hiện đại và lối sống mới, nhiều làn điệu dân ca truyền thống đang đứng trước nguy cơ mai một, trong đó có giai điệu Ayray – một trong những điệu hát nổi tiếng lâu đời và đậm đà bản sắc của người Ê Đê tại Đắk Lắk.

Hiện nay, số người biết hát và truyền dạy điệu Ayray ngày càng hiếm hoi. Những người lớn tuổi giữ được tinh hoa này đang dần vắng bóng, trong khi lớp trẻ không còn mặn mà với việc học hát dân ca truyền thống. Sự chuyển biến này đặt ra câu hỏi lớn về việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống quý báu của dân tộc.

Giai điệu dân ca gắn bó cuộc sống người Ê Đê

Bà H’ Chăm Enuôl, hơn 60 tuổi, người buôn Ea Bông (xã Cư Êbur, TP. Buôn Ma Thuột) – một trong số ít người còn biết hát điệu Ayray, chia sẻ: “Lời hát Ayray chủ yếu ngợi ca tình yêu quê hương, tình bạn, tình cảm gia đình. Điệu hát có thể trình diễn theo hình thức đối đáp hoặc hát một mình, khi có thêm tiếng kèn đinh năm đệm vào thì âm điệu càng du dương, sâu lắng hơn.”

Bà kể lại, ngày xưa, điệu hát Ayray luôn là món ăn tinh thần không thể thiếu trong đời sống thường nhật của đồng bào. “Vui buồn, lên rẫy nương hay đi lấy nước, tôi đều hát để thấy cuộc sống ý nghĩa hơn,” bà H’Chăm nói với sự trân trọng trong giọng hát. Thế nhưng, giờ đây, bà là người duy nhất trong buôn còn giữ được điệu hát này. Con cháu trong nhà cũng như nhiều thanh niên trong buôn không biết và không muốn học hát Ayray, mà thích hát tiếng Kinh nhiều hơn.

Khó khăn trong việc truyền dạy và bảo tồn

Tại buôn Kdun (xã Cư Êbur), bà H’Ing Êban cũng là một người đam mê và thường xuyên tham gia các buổi tập câu lạc bộ hát Ayray và thổi các loại nhạc cụ truyền thống như đinh năm, đinh túk, đinh sú. Bà xem đó như một cách để giữ gìn phong tục, tập quán của đồng bào Ê Đê. Tuy nhiên, theo bà, việc truyền dạy các làn điệu này cho thế hệ trẻ đang gặp rất nhiều khó khăn.

Buôn trưởng buôn Kdun, bà H’Bé Ksơr, cho biết: “Lớp trẻ bây giờ nếu không tập trung, không có niềm đam mê thì rất khó để hát được điệu Ayray. Nhiều người học vài tháng nhưng vẫn không thể thuộc, không hát được. Tôi muốn lập câu lạc bộ để mọi người cùng sinh hoạt, cùng gìn giữ văn hóa, nhưng không có kinh phí. Những nhạc cụ truyền thống cũng phải tự đi xin hoặc tự làm, như đinh năm, đinh sú hay cả chiêng tre.”

Thiếu hụt kinh phí và vật dụng phục vụ sinh hoạt câu lạc bộ khiến việc tổ chức hoạt động bảo tồn càng trở nên khó khăn. Thêm vào đó, sự lôi cuốn của văn hóa đại chúng, âm nhạc hiện đại khiến thanh niên không còn quan tâm nhiều đến dân ca truyền thống, làm cho nguy cơ mai một ngày càng gia tăng.

Giai điệu Ayray - Nguồn cảm hứng nghệ thuật đậm đà

Điệu Ayray không chỉ đơn thuần là làn điệu dân ca, mà còn là nguồn cảm hứng cho nhiều nhạc sĩ sáng tác các ca khúc nổi tiếng về Tây Nguyên. Những bài hát như “H’Zen lên rẫy”, “Còn thương nhau thì về Buôn Ma Thuột” có sức lan tỏa mạnh mẽ, góp phần quảng bá hình ảnh vùng đất Tây Nguyên và văn hóa đặc sắc của đồng bào dân tộc.

Tuy nhiên, sự mai một của điệu Ayray cùng các hình thức âm nhạc dân gian truyền thống khác như hát K’ứt, Sử thi… khiến nhiều người lo ngại về nguy cơ mất đi những giá trị văn hóa phi vật thể quý giá. Nhiều buôn làng đã lâu không tổ chức các lễ nghi theo phong tục truyền thống, càng làm giảm cơ hội tiếp xúc và học hỏi văn hóa bản địa cho thế hệ trẻ.

Ý thức giữ gìn bản sắc từ thế hệ trẻ hiện đại

Trong bối cảnh đó, vẫn có những tiếng nói trẻ thể hiện sự quan tâm và ý thức giữ gìn văn hóa dân tộc. Hoa hậu H’Hen Niê - Người con của đồng bào Ê Đê nổi tiếng khắp Việt Nam, từng chia sẻ: “Khi có con, tôi sẽ nói chuyện với con bằng tiếng Ê Đê” nhằm duy trì và truyền lại ngôn ngữ cũng như bản sắc dân tộc cho thế hệ kế tiếp. Lời cam kết của Hoa hậu H’Hen Niê đã trở thành biểu tượng ý chí bảo tồn văn hóa truyền thống trong thời đại hiện nay, góp phần cổ vũ cộng đồng trẻ tự hào và trân trọng giá trị dân tộc mình.

Cần sự chung tay bảo tồn giá trị văn hóa

Để giữ gìn và phát huy giá trị giai điệu Ayray, nhiều người kỳ vọng vào sự hỗ trợ từ các cấp chính quyền, tổ chức văn hóa cũng như cộng đồng địa phương. Việc thành lập các câu lạc bộ sinh hoạt văn hóa, đầu tư kinh phí, hỗ trợ nhạc cụ truyền thống và đặc biệt là tạo môi trường để thế hệ trẻ thấy được giá trị, niềm vui trong việc học và hát dân ca là những bước đi cần thiết.

Chỉ khi nào văn hóa truyền thống được trân trọng và trao truyền, những điệu hát mang linh hồn dân tộc như Ayray mới có cơ hội sống mãi, đồng hành cùng sự phát triển của cộng đồng người Ê Đê, góp phần làm giàu thêm bức tranh văn hóa đa dạng của đất nước.

Cảm ơn quý độc giả đã quan tâm theo dõi. Truy cập ngay vivina.net để trải nghiệm nền tảng chuyển đổi số quốc gia – nơi hội tụ ưu đãi và tiện ích dành riêng cho bạn!