Xanh hóa từ gốc: Cây gai mở lối cho tương lai nguyên liệu bền vững Việt Nam

Chuyển đổi xanh không còn là “cuộc chơi” riêng của các tập đoàn đa quốc gia với nguồn lực dồi dào.

Tại Việt Nam, ngay từ những xưởng dệt quy mô nhỏ, những hợp tác xã nông thôn hay các doanh nghiệp khởi nghiệp, các mô hình sản xuất bền vững đang dần hình thành và phát triển mạnh mẽ. Những hạt nhân âm thầm ấy chính là nền móng của nền kinh tế tuần hoàn - nơi sản xuất gắn với trách nhiệm môi trường, giá trị xã hội và hiệu quả kinh tế.

Một trong những mô hình tiêu biểu chính là Công ty Cổ phần Tập đoàn Gai Thiên Phước, đơn vị tiên phong nghiên cứu giống gai xanh độc quyền AP1, phát triển vùng trồng hữu cơ tại nhiều địa phương và đầu tư dây chuyền công nghệ cao đạt chuẩn quốc tế để tạo ra sợi gai xanh có tính kháng khuẩn, thoáng khí và độ bền vượt trội. Con đường họ đi cho thấy cách một doanh nghiệp Việt Nam có thể làm chủ công nghệ và bắt nhịp xu hướng xanh toàn cầu từ những bước đi bài bản.

BƯỚC TIẾN TỪ ĐỔI MỚI KHOA HỌC - CÔNG NGHỆ

Năm 2018 đánh dấu bước ngoặt quan trọng khi Gai Thiên Phước - khi đó vẫn là một doanh nghiệp khởi nghiệp - nhận được khoản tài trợ 1 triệu USD từ Ngân hàng Thế giới thông qua Bộ Khoa học và Công nghệ. Khoản đầu tư này nhằm thúc đẩy nghiên cứu và hoàn thiện công nghệ trồng, thu hoạch và chế biến cây gai xanh tại Việt Nam. Đây không chỉ là nguồn lực tài chính mà còn là sự ghi nhận vai trò của khoa học - công nghệ trong việc hình thành nền nông nghiệp bền vững.

Kết quả của quá trình đầu tư bài bản ấy chính là giống gai AP1, hiện đã đạt chứng nhận giống cây trồng quốc gia của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. AP1 được đánh giá cao nhờ khả năng sinh trưởng mạnh, ít sâu bệnh, hàm lượng cellulose cao - yêu cầu quan trọng để tạo ra sợi chất lượng cho ngành dệt may.

Cây gai xanh có vòng đời khai thác đặc biệt: trồng một lần nhưng có thể thu hoạch liên tục trong 10 năm, mỗi năm bốn vụ. Tại hơn 2.000 ha vùng nguyên liệu hiện nay, mô hình này mang lại thu nhập trung bình khoảng 100 triệu đồng/ha/năm, giúp nông dân ổn định sinh kế và giảm áp lực phụ thuộc vào các loại cây trồng truyền thống bấp bênh.

Không chỉ thân cây dùng sản xuất xơ sợi, cây gai được tận dụng toàn phần: lá làm bánh truyền thống, củ sử dụng trong dược liệu, thân và bã còn lại làm nấm hoặc sản xuất vật liệu cách âm. Chuỗi sản xuất từ giống - canh tác - sơ chế - chế biến - logistics - truy xuất nguồn gốc được Gai Thiên Phước tái cấu trúc theo mô hình tuần hoàn, đáp ứng tiêu chuẩn khắt khe của các thị trường EU, Mỹ, Nhật Bản.

ESG - ÁP LỰC MỚI, CƠ HỘI MỚI CHO NGÀNH THỜI TRANG

Khi tiêu chuẩn ESG trở thành yêu cầu bắt buộc trên toàn cầu, ngành thời trang đang chịu áp lực chuyển đổi mạnh mẽ. Các chất liệu hóa dầu như nylon hay polyester gây ô nhiễm nghiêm trọng, trong khi cotton truyền thống tiêu tốn lượng lớn thuốc bảo vệ thực vật - chiếm tới 25% tổng lượng sử dụng toàn cầu. Chỉ để hoàn thiện một chiếc áo T-shirt cotton, người trồng bông có thể sử dụng đến 150 ml hóa chất, ảnh hưởng đáng kể đến đất, nước và sức khỏe người lao động.

Trong bối cảnh này, người tiêu dùng ngày càng ưu tiên các sản phẩm thân thiện với môi trường, an toàn cho sức khỏe và mang tính trách nhiệm xã hội. Đây chính là “cửa sổ cơ hội” để các vật liệu tự nhiên, hữu cơ và bền vững khẳng định vị thế trên thị trường. Nổi bật trong số đó là sợi gai xanh, hay còn gọi là sợi ramie. Loại sợi tự nhiên này có độ bền cao, thoáng khí, thân thiện với môi trường, trở thành lựa chọn ưu tiên trong ngành dệt may và thời trang bền vững.

Sợi ramie không chỉ đáp ứng các tiêu chuẩn về chất lượng mà còn giúp các thương hiệu tạo ra sản phẩm có giá trị lâu dài, đồng thời giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường.

Việc phát triển vùng nguyên liệu và sản xuất sợi gai theo quy trình khép kín của Gai Thiên Phước đánh dấu bước tiến quan trọng, kết nối nông nghiệp bền vững với ngành công nghiệp dệt may.

TƯƠNG LAI XANH BẮT ĐẦU TỪ HÔM NAY

Từ những thửa ruộng gai xanh đến mô hình sản xuất sạch của các doanh nghiệp, có thể thấy chuyển đổi xanh không đòi hỏi phải bắt đầu từ những dự án quy mô khổng lồ. Nếu mỗi mô hình nhỏ dám ứng dụng công nghệ, tuân thủ quy trình tuần hoàn và tận dụng chính sách hỗ trợ, giá trị xanh sẽ lan tỏa và tạo động lực phát triển bền vững cho cả nền kinh tế.

Cây gai và sợi gai Việt Nam - từ giống, canh tác đến chế biến - đã và đang mở ra một chương mới cho ngành dệt may: chủ động nguyên liệu bền vững, nâng cao giá trị sản phẩm, tạo sinh kế bao trùm và đóng góp thiết thực vào mục tiêu kinh tế xanh của quốc gia.