Vì sao hàng giả vẫn "tung hoành" trên các kênh bán trực tuyến và mạng xã hội?

Cùng với sự phát triển mạnh mẽ, thương mại điện tử đã trở thành mảnh đất màu mỡ cho đối tượng lợi dụng để kinh doanh, buôn bán hàng giả, hàng cấm, hàng không rõ nguồn gốc xuất xứ.

Thương mại điện tử và mạng xã hội là kênh chủ đạo để tiêu thụ thuốc giả

Theo ông Tạ Mạnh Hùng, Phó Cục trưởng Cục Quản lý dược (Bộ Y tế), Đại diện Ban Chỉ đạo 389 Bộ Y tế, thuốc giả là vấn nạn của tất cả các quốc gia trên thế giới, không chỉ riêng Việt Nam.

Tại Việt Nam, hàng năm, với gần 38.000 mẫu thuốc được các đơn vị trong ngành y tế lấy mẫu tại cơ sở sản xuất, kinh doanh và sử dụng (cơ sở khám chữa bệnh) theo nguyên tắc lấy ngẫu nhiên để kiểm tra chất lượng cho thấy, tỷ lệ thuốc không đạt chất lượng, thuốc giả giảm mạnh từ hơn 10% những năm 1990–1991 xuống dưới 2,0% những năm gần đây (tỷ lệ thuốc không đạt chất lượng năm 2024 là 0,45%; tỷ lệ thuốc giả dưới 0,1%; tỷ lệ dược liệu, thuốc cổ truyền vi phạm chất lượng cao hơn so với thuốc hóa dược; chưa phát hiện thuốc giả tại các cơ sở khám chữa bệnh).

“Theo đánh giá của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), tỷ lệ thuốc không đạt chất lượng và thuốc giả của Việt Nam ở mức thấp so với trung bình của thế giới”, ông Tạ Mạnh Hùng nói.

Tuy nhiên, lãnh đạo Cục Quản lý dược cho biết, gần đây vẫn có những vụ việc sản xuất, kinh doanh thuốc giả bị cơ quan công an phát hiện và triệt phá, điển hình là các đường dây sản xuất, buôn bán kháng sinh giả tại Hà Nội, Cần Thơ, Bến Tre (tháng 8/2024) và đường dây thuốc, thực phẩm bảo vệ sức khỏe (TPBVSK) giả trên nhiều địa bàn (tháng 4/2025).

Về nguyên nhân của tình hình tội phạm liên quan dược phẩm giả tại Việt Nam, ông Hùng cho biết, do nhu cầu thuốc cho công tác khám chữa bệnh của nhân dân tăng cao, đặc biệt sau dịch Covid; lợi nhuận trong hoạt động sản xuất, kinh doanh giả cao; công nghệ in, ấn, bao bì… Đặc biệt, sự phát triển của thương mại đặc biệt cũng là một trong những tiền đề thuận lợi cho thuốc nói riêng và các loại hàng hóa nói chung có thể bị làm giả nhiều hơn.

“Thương mại điện tử và mạng xã hội (Zalo, Facebook, Youtube) là kênh chủ đạo để tiêu thụ thuốc giả, lợi dụng tâm lý người tiêu dùng muốn mua thuốc giá rẻ, tự điều trị; nhân sự làm công tác phòng chống thuốc giả của ngành y tế khá mỏng do cấp Trung ương và địa phương; các trung tâm kiểm nghiệm tại các địa phương mặc dù đã được quan tâm đầu tư nhưng phần lớn trong số này chưa đáp ứng được yêu cầu”, ông Tạ Mạnh Hùng chỉ rõ.

Lãnh đạo Cục Quản lý dược thông tin thêm, qua các vụ việc thuốc giả được triệt phá gần đây, cũng như một số vụ việc thuốc giả được các đơn vị trong ngành Y tế phát hiện thông qua quá trình kiểm tra, giám sát lấy mẫu thuốc tại các cơ sở kinh doanh dược để kiểm tra chất lượng, còn có hiện tượng kinh doanh thuốc giả, thuốc không rõ nguồn gốc xuất xứ (thuốc nhập lậu, thuốc xách tay) tại một số cơ sở bán lẻ (quầy thuốc, nhà thuốc), thuốc giả được sản xuất tại các cơ sở bất hợp pháp, chưa được Bộ Y tế cấp phép sản xuất.

Thuốc giả chưa được đưa vào hệ thống bệnh viện do việc quản lý nguồn cung ứng thuốc tại các bệnh viện rất chặt chẽ; chưa phát hiện thấy cơ sở được cấp phép hoạt động sản xuất, xuất nhập khẩu thuốc sản xuất, kinh doanh thuốc giả.

“Các đối tượng kinh doanh thuốc giả đã bị lực lượng công an triệt phá thường sử dụng mạng xã hội để kinh doanh thuốc, tránh việc truy xuất nguồn gốc, xuất xứ bán hàng cho các cơ sở bán lẻ thuốc; một số cơ sở bán lẻ thuốc chưa tuân thủ đầy đủ các quy định về kinh doanh thuốc, mua/bán thuốc không có hóa đơn, chứng từ, không có rõ nguồn gốc xuất xứ lô thuốc, và tiêu thụ các thuốc giả của các đối tượng nêu trên, dẫn đến tình trạng thuốc giả trà trộn vào hệ thống bán lẻ thuốc hợp pháp”, lãnh đạo Cục Quản lý dược cho biết thêm.

Cũng theo ông Hùng, trên thị trường xuất hiện nhiều sản phẩm thực phẩm bảo vệ sức khỏe và vi phạm quy định của pháp luật về quảng cáo, quản lý dược và an toàn thực phẩm. Nhiều sản phẩm dược được quảng cáo trên mạng xã hội, sàn thương mại điện tử với nội dung “điều trị”, “chữa khỏi”, “hiệu quả như thuốc” trong khi chưa được cấp phép lưu hành dưới dạng thuốc. Hành vi này tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng, làm mất niềm tin của người dân vào thuốc hợp pháp và gây khó khăn cho công tác quản lý nhà nước.

“Bản chất của thực phẩm chức năng không phải thuốc chữa bệnh nhưng để bán được hàng, các đơn vị sẵn sàng quảng cáo như thuốc chữa bệnh, thuốc chữa gout uống là khỏi ngay, thuốc giảm cân uống mấy liều là giảm cân ngay. Thậm chí thực phẩm chức năng còn sử dụng chất cấm không được sử dụng trong lĩnh vực dược, điển hình như vụ Ngân 98 vừa rồi có những hoạt chất đã bị cấm từ những năm 90 mà vẫn tiếp tục sử dụng trong các TPCN, sau đó bán ra thị trường như thuốc”, ông Tạ Mạnh Hùng nêu thực tế.

Bên cạnh đó, trong lĩnh vực dược động vật y học cổ truyền, một số cơ sở sản xuất, kinh doanh thổi phồng công dụng, quảng cáo vượt quá phạm vi tác dụng được cấp phép, thậm chí trộn lẫn tân dược (như corticoid, paracetamol, sildenafil,…) nhằm tăng hiệu quả tức thời, sử dụng các loại dược liệu trôi nổi trên thị trường, không có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng.

“Đây là hành vi gian lận, vi phạm nghiêm trọng quy định về an toàn, chất lượng. Việc sử dụng kéo dài các sản phẩm này có thể ảnh hưởng đến sức khỏe người sử dụng”, đại diện Cục Quản lý Dược nêu rõ.

Luật Thương mại điện tử - Hướng đi mới trong quản lý hàng giả trực tuyến

Liên quan đến vấn đề hàng giả, hàng nhái “bùng nổ” theo sự phát triển của thương mại điện tử, trao đổi với phóng viên Báo Điện tử Tiếng nói Việt Nam (VOV), ông Hoàng Ninh, Phó Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) thừa nhận, những năm qua, song hành với những lợi ích to lớn và sự tăng trưởng ấn tượng, thương mại điện tử cũng đang tồn tại một số vấn đề về vi phạm pháp luật, đặc biệt là vấn nạn hàng giả, hàng nhái, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ và hàng không rõ nguồn gốc xuất xứ.

Thực trạng này không chỉ gây thiệt hại nghiêm trọng cho người tiêu dùng và các doanh nghiệp làm ăn chân chính mà còn làm ảnh hưởng không tốt lòng tin thị trường, môi trường đầu tư và gây thất thu ngân sách nhà nước. Do đó, ông Hoàng Ninh cho rằng, việc xây dựng và ban hành Luật Thương mại điện tử thay thế các quy định hiện hành là vô cùng cấp thiết.

Các quy định trong Luật Thương mại điện tử thực hiện một tư duy quản lý mới, chuyển từ bị động sang chủ động và quy định trách nhiệm của toàn bộ hệ sinh thái thương mại điện tử thay vì chỉ tập trung vào người bán hay chủ sàn. Dự thảo xây dựng nền tảng công nghệ để quản lý.

Việc thành lập "Nền tảng quản lý hoạt động thương mại điện tử" và "Cơ sở dữ liệu thương mại điện tử", bao gồm dữ liệu về định danh người bán, dữ liệu hải quan, dữ liệu thuế... là một bước đi chiến lược. Đây sẽ là "bộ não" tập trung dữ liệu, giúp nhận diện rủi ro, cảnh báo sớm và là công cụ để phối hợp liên ngành trong việc đấu tranh với hàng giả một cách hiệu quả, dựa trên dữ liệu lớn.

“Việc xây dựng Luật Thương mại điện tử là một bước tiến pháp lý quan trọng, thể hiện quyết tâm của chúng ta trong việc làm trong sạch hóa thị trường. Các quy định về trách nhiệm chủ động của nền tảng và việc gắn kết trách nhiệm của cả hệ sinh thái logistics, thanh toán là chìa khóa để giải quyết vấn nạn hàng giả”, ông Ninh nói.

Tuy nhiên, ông Ninh cũng cho rằng, cuộc chiến chống hàng giả này chỉ thành công khi các quy định của luật được chi tiết hóa bằng các văn bản hướng dẫn cụ thể, khả thi, áp dụng công nghệ mạnh mẽ và có sự phối hợp đồng bộ, quyết liệt của tất cả các bên.

Theo VOV.VN

https://vov.vn/thi-truong/tieu-dung/vi-sao-hang-gia-van-tung-hoanh-tren-cac-kenh-ban-truc-tuyen-va-mang-xa-hoi-post1241304.vov

---