Ứng dụng trí tuệ nhân tạo để nâng cao chất lượng đào tạo

Trong bối cảnh chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ, trí tuệ nhân tạo (AI) đang trở thành động lực đổi mới quan trọng trong giáo dục và đào tạo. Các cơ sở giáo dục nói chung và các cơ sở giáo dục đại học nói riêng cần đẩy mạnh đổi mới, khai thác hiệu quả AI, nâng cao chất lượng đào tạo trong bối cảnh mới

Ứng dụng AI để tối ưu quá trình dạy-học

AI đang được các cơ sở giáo dục đại học triển khai với nhiều mô hình phong phú như cá nhân hóa học tập, trợ lý giảng dạy, mô phỏng thí nghiệm đến phân tích học thuật... mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho giảng viên và sinh viên. Tiến sĩ Kiều Phương Thùy, giảng viên chính Khoa Công nghệ thông tin, Trường Toán học và Công nghệ thông tin (Trường đại học Sư phạm Hà Nội) cho biết: AI đã hỗ trợ hiệu quả trong công tác chuẩn bị bài giảng, giúp giảm tải đáng kể thời gian cho giáo viên. Nhà trường hiện đẩy mạnh mô hình “lớp học đảo ngược”, trong đó giảng viên cung cấp học liệu để sinh viên tự nghiên cứu trước, còn thời gian lên lớp tập trung giải quyết vấn đề còn thắc mắc. AI cũng hỗ trợ sinh viên hỏi đáp ngay trên nền tảng bài giảng. Phương thức đánh giá kết quả học tập cũng chuyển từ kiểm tra khả năng ghi nhớ sang đánh giá năng lực vận dụng và chất lượng sản phẩm học tập thực tế. Al hỗ trợ sinh viên tự học hiệu quả hơn nhưng không thể thay thế các nhiệm vụ đòi hỏi tư duy phân tích, đánh giá; đồng thời giảng viên vẫn hoàn toàn kiểm soát được quá trình dạy học.

AI đã hỗ trợ hiệu quả trong công tác chuẩn bị bài giảng, giúp giảm tải đáng kể thời gian cho giáo viên. Nhà trường hiện đẩy mạnh mô hình “lớp học đảo ngược”, trong đó giảng viên cung cấp học liệu để sinh viên tự nghiên cứu trước, còn thời gian lên lớp tập trung giải quyết vấn đề còn thắc mắc. AI cũng hỗ trợ sinh viên hỏi đáp ngay trên nền tảng bài giảng. Phương thức đánh giá kết quả học tập cũng chuyển từ kiểm tra khả năng ghi nhớ sang đánh giá năng lực vận dụng và chất lượng sản phẩm học tập thực tế. Al hỗ trợ sinh viên tự học hiệu quả hơn nhưng không thể thay thế các nhiệm vụ đòi hỏi tư duy phân tích, đánh giá; đồng thời giảng viên vẫn hoàn toàn kiểm soát được quá trình dạy học.

Tiến sĩ Kiều Phương Thùy, giảng viên chính Khoa Công nghệ thông tin, Trường Toán học và Công nghệ thông tin (Trường đại học Sư phạm Hà Nội)

Trường đại học Sư phạm Hà Nội cũng đang tiến hành triển khai ứng dụng Al trong công tác khảo thí để phân tích đề, xây dựng ngân hàng đề và chuẩn bị đề thi; đồng thời hướng tới việc sử dụng Al trong phân tích kết quả học tập, kết quả tuyển sinh, từ đó có thêm căn cứ khoa học phục vụ công tác tuyển sinh trong thời gian tới.

Trường đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội) là đơn vị có nhiều đóng góp cho Bộ Giáo dục và Đào tạo xây dựng Thông tư ban hành Khung năng lực số cho người học trong hệ thống giáo dục quốc dân. Đáng chú ý, nhà trường đã tổ chức khóa tập huấn về “Đột phá cùng trí tuệ nhân tạo tạo sinh (Gen AI) trong giảng dạy và nghiên cứu”, trang bị cho cán bộ, giảng viên kỹ năng ứng dụng Gen AI. Sinh viên được học các kỹ năng cụ thể để ứng dụng hiệu quả vào học tập và nghiên cứu như: Sử dụng Gen AI để tóm tắt tài liệu, brainstorm ý tưởng và tạo slides thuyết trình hiệu quả. Những sinh viên năm cuối còn được hỗ trợ các kỹ năng cần thiết trong việc tiếp cận thị trường lao động để có cơ hội việc làm tốt. Bên cạnh đó, nhà trường đưa vào sử dụng bài giảng điện tử MOOCs với học phần Tin học cơ sở, tích hợp các yếu tố đa phương tiện như video sắc nét, âm thanh sinh động và tương tác dễ sử dụng, góp phần thúc đẩy đào tạo số hóa và cá thể hóa.

Còn tại Đại học Bách khoa Hà Nội, Tiến sĩ Nguyễn Thanh Hùng, Trưởng ban Đào tạo cho biết: Từ năm 2023, trường đã triển khai trợ lý ảo thông minh HUSTVA, mang đến trải nghiệm cá nhân hóa cho từng sinh viên và cán bộ: Từ học tập, nghiên cứu đến định hướng nghề nghiệp. Bên cạnh đó, trường cũng đang triển khai thử nghiệm công cụ Al hỗ trợ phân tích dữ liệu học tập nhằm cảnh báo sớm sinh viên có nguy cơ học tập yếu kém để có giải pháp hỗ trợ kịp thời…

AI không thể thay thế người thầy

Dù mang lại nhiều lợi ích nhưng thực tiễn cho thấy Al không thể thay thế vai trò dẫn dắt của người thầy. Thạc sĩ Cao Hồng Huệ, giảng viên chính Viện Công nghệ thông tin, Phó Giám đốc Trung tâm Truyền thông và Sản xuất học liệu, Trường đại học Sư phạm Hà Nội 2 nhấn mạnh: Al đang mở ra kỷ nguyên học tập mới, nơi tri thức được cá nhân hóa và dữ liệu học tập trở thành nền tảng cho đổi mới phương pháp nhưng điều đó không làm giảm vai trò của người thầy, mà ngược lại, vai trò ấy đang trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Giá trị cốt lõi của người thầy nằm ở tính nhân văn, cảm xúc sư phạm và khả năng định hướng giá trị sống, điều mà không một hệ thống thông minh nào có thể thay thế.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Đức Sơn, Hiệu trưởng Trường đại học Sư phạm Hà Nội cũng cho rằng Al chỉ là công cụ hỗ trợ. Nếu giáo viên phụ thuộc vào AI sẽ làm suy giảm tư duy logic và sự sáng tạo sư phạm. Vì vậy việc sử dụng AI đòi hỏi nhận diện rõ điểm mạnh, điểm yếu của công nghệ.

Theo Tiến sĩ Nguyễn Thanh Hùng, việc ứng dụng AI trong giáo dục đại học tại Việt Nam hiện đứng trước nhiều thách thức: Cơ sở dữ liệu sinh viên, chương trình và kết quả học tập còn phân tán, thiếu số hóa và kết nối. Hệ thống máy chủ, trung tâm dữ liệu phục vụ AI còn hạn chế, dẫn đến việc triển khai phụ thuộc vào các dự án nhỏ lẻ, thiếu đồng bộ. Về nguồn nhân lực, đội ngũ giảng viên am hiểu sâu về AI trong giáo dục còn ít, chủ yếu sử dụng AI như công cụ hỗ trợ. Hiện các quy định về bảo mật dữ liệu, quyền riêng tư và đạo đức học thuật chưa rõ ràng, tạo tâm lý e dè trong việc áp dụng AI. Trong khi đó, một bộ phận giảng viên và sinh viên vẫn e ngại AI, lo sợ thay thế vai trò của người thầy hoặc gia tăng gian lận học thuật…

Từ những cơ hội và thách thức nêu trên có thể thấy, ứng dụng Al trong giáo dục chỉ thật sự phát huy hiệu quả khi đi đôi với đổi mới mô hình đào tạo, nâng cao năng lực đội ngũ và hoàn thiện chính sách. Đây cũng là yêu cầu đặt ra cho toàn ngành trong giai đoạn chuyển đổi số hiện nay.ỷ

Bộ trưởng Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn khẳng định AI không thể thay thế vai trò của người thầy nhưng đặt ra những yêu cầu mới: Người thầy phải học suốt đời, phải hiểu AI để dạy người trong thời đại AI; phải chuyển từ vai trò chủ yếu là truyền thụ tri thức sang định hướng, chỉ dẫn, hỗ trợ, phát triển năng lực học tập và tự học, học tập suốt đời của người học.

AI không thể thay thế vai trò của người thầy nhưng đặt ra những yêu cầu mới: Người thầy phải học suốt đời, phải hiểu AI để dạy người trong thời đại AI; phải chuyển từ vai trò chủ yếu là truyền thụ tri thức sang định hướng, chỉ dẫn, hỗ trợ, phát triển năng lực học tập và tự học, học tập suốt đời của người học.

Bộ trưởng Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn

Bộ Giáo dục và Đào tạo đang chỉ đạo các cơ sở giáo dục tăng cường tổ chức tập huấn, nâng cao nhận thức, hiểu biết và năng lực ứng dụng AI để dẫn dắt, làm chủ ứng dụng AI; phát triển chương trình giáo dục AI từ bậc tiểu học; hoàn thiện thể chế, ban hành và hoàn thiện các quy định, hướng dẫn, bao gồm sổ tay hướng dẫn, quy tắc ứng xử, quy định về bảo mật, sử dụng dữ liệu, quyền riêng tư. Đây là hành lang pháp lý quan trọng để bảo đảm việc ứng dụng AI có trách nhiệm, an toàn và giữ gìn các giá trị đạo đức, nhân văn trong giáo dục.

Theo Báo Nhân Dân

https://nhandan.vn/ung-dung-tri-tue-nhan-tao-de-nang-cao-chat-luong-dao-tao-post928906.html

---