: Mua bán thuốc online: Kiểm soát rủi ro thế nào?

Mua thuốc online tiện lợi nhưng tiềm ẩn nhiều rủi ro; để bảo vệ sức khỏe cộng đồng, cần siết chặt quản lý, hoàn thiện pháp luật.

Thói quen mua sắm trực tuyến ngày càng trở nên phổ biến, không chỉ với quần áo, thực phẩm, đồ gia dụng mà cả dược phẩm. Sau đại dịch COVID-19, nhu cầu mua thuốc qua mạng tăng mạnh, một phần vì tiện lợi, một phần vì tâm lý ngại đến trực tiếp nhà thuốc hoặc bệnh viện. Tuy nhiên, đằng sau sự tiện ích ấy lại tiềm ẩn không ít rủi ro cho sức khỏe cộng đồng.

Câu chuyện đặt ra là: Mua thuốc online là nhu cầu thật, nhưng làm sao để chất lượng và an toàn cho sức khỏe người dân? Đây chính là bài toán mà cả cơ quan quản lý, doanh nghiệp lẫn người tiêu dùng đều phải cùng chung tay giải quyết.

Cần siết chặt quản lý để bảo vệ sức khỏe người dân

Bạn đọc Thanh Mai (TP.HCM) cho rằng: “Tôi nghĩ việc mua thuốc online là xu hướng khó tránh, nhất là với những người bận rộn hoặc ở xa nhà thuốc. Nhưng vấn đề lớn nhất là niềm tin. Chúng ta có thể dễ dàng mua một hộp thuốc chỉ bằng vài cú nhấp chuột, nhưng không ai đảm bảo nó thật sự an toàn hay đúng công dụng. Tôi từng nghe nhiều trường hợp mua phải thuốc giả, thuốc quá hạn trên mạng, rất nguy hiểm. Theo tôi, Nhà nước cần siết chặt quản lý, chỉ cho phép các nhà thuốc, bệnh viện đủ điều kiện mở gian hàng online chính thức. Người dân cũng nên cẩn trọng, chất lượng phải là yếu tố quan trọng đầu tiên rồi mới đến sự tiện lợi và giá rẻ".

Kiểm soát thuốc lưu hành trên mạng còn nhiều kẽ hở Phát biểu tại hội nghị trực tuyến toàn quốc về dược phẩm mới đây, Bộ trưởng Y tế Đào Hồng Lan cho biết, theo ước tính của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), khoảng 10% thuốc lưu hành ở các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình là giả hoặc kém chất lượng. Riêng với kênh bán hàng trực tuyến, tỉ lệ thuốc giả có thể lên đến 50%. Đây là con số đáng báo động, khi ngày càng nhiều người dân chọn mua thuốc trên mạng mà chưa có cơ chế giám sát hiệu quả. Tại Việt Nam, các thống kê chính thức cho thấy tỉ lệ thuốc không đạt chất lượng và thuốc giả hiện còn ở mức thấp (năm 2024 là 0,45% thuốc không đạt chất lượng, dưới 0,1% là thuốc giả). Tuy vậy, Bộ Y tế thừa nhận việc kiểm soát thuốc lưu hành trên các sàn thương mại điện tử và mạng xã hội còn nhiều kẽ hở. Nguồn lực kiểm tra, kiểm nghiệm còn hạn chế, trong khi các thủ đoạn làm giả ngày càng tinh vi. Bạn đọc Nguyễn Hữu Nghị (TP.HCM) nêu ý kiến: “Thuốc không giống như áo quần hay đồ gia dụng, vì liên quan trực tiếp đến tính mạng. Tôi thấy hiện nay nhiều người tự ý đặt thuốc trên mạng mà không cần đơn, rất nguy hiểm. Nếu không có cơ chế kiểm soát chặt chẽ, hậu quả có thể khôn lường. Theo tôi, Bộ Y tế nên phát triển một nền tảng chính thống, tích hợp hệ thống kê đơn điện tử và bán thuốc trực tuyến có kiểm định. Như vậy, vừa đáp ứng nhu cầu người dân, vừa hạn chế tối đa nguy cơ thuốc giả, thuốc kém chất lượng”. “Theo tôi, bên cạnh quản lý của cơ quan chức năng, ý thức của người tiêu dùng cũng rất quan trọng. Nhiều người chia sẻ link mua thuốc “xách tay” không rõ nguồn gốc trên mạng xã hội. Đó là hành động vô tình tiếp tay cho thuốc giả (nếu có) lan rộng. Tôi cho rằng, ngoài việc tăng cường thanh tra, xử phạt nghiêm, cần đẩy mạnh tuyên truyền để người dân hiểu rõ hậu quả. Khi người mua đủ tỉnh táo, thị trường thuốc online mới có thể an toàn hơn”, bạn đọc Ý Nhi (Đồng Nai) chia sẻ.

Cần quy định pháp luật riêng cho nhà thuốc online

Luật sư Phan Mậu Ninh, Đoàn Luật sư TP.HCM, cho biết ngày nay, việc người dân lựa chọn mua hàng hoá nói chung, thuốc nói riêng trên mạng, đặc biệt sau đại dịch COVID-19 không phải là chuyện hiếm. Tuy nhiên, quy định pháp luật hiện hành chưa theo kịp với những thay đổi về thói quen, xu hướng tiêu dùng của người dân.

Theo đánh giá của luật sư Ninh, Luật Dược 2016; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Dược 2023 và Luật Giao dịch điện tử vẫn còn một số khoảng trống liên quan đến việc mua bán thuốc trên môi trường điện tử.

Luật Dược quy định điều kiện kinh doanh dược phẩm khá rõ ràng, nhưng chưa có cơ chế riêng để kiểm soát hình thức bán thuốc qua mạng. Trong khi đó, Luật Giao dịch điện tử chưa phân định được sản phẩm có điều kiện như thuốc với các hàng hóa thông thường khác.

“Việc mua bán thuốc kê đơn online, vốn bị cấm hoặc hạn chế ở nhiều quốc gia, vẫn chưa được kiểm soát chặt tại Việt Nam. Điều này tạo kẽ hở lớn cho thuốc giả, thuốc kém chất lượng xâm nhập thị trường” - luật sư Ninh nói.

Cũng theo luật sư, vấn đề cốt lõi là sự thiếu liên kết giữa các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và nền tảng thương mại điện tử trong giám sát, xác thực và truy vết nguồn gốc thuốc. Các nền tảng chưa có cơ chế xác minh giấy phép nhà thuốc, đơn thuốc, và truy xuất nguồn gốc. Điều này gây rủi ro trực tiếp đến sức khỏe người tiêu dùng.

Từ đó, luật sư Phan Mậu Ninh đề xuất ba nhóm giải pháp. Cụ thể:

Thứ nhất cần sửa đổi, bổ sung Luật Dược và Luật Giao dịch điện tử theo hướng quy định riêng cho việc kinh doanh thuốc online. Đặc biệt, phải cấm tuyệt đối việc bán thuốc kê đơn qua mạng, trừ phi có hệ thống xác thực đơn thuốc điện tử được cấp phép.

Thứ hai, cần xây dựng cổng thông tin chứng nhận nhà thuốc trực tuyến hợp pháp, tích hợp xác thực giấy phép, mã đơn thuốc và truy xuất nguồn gốc. Đây là bước quan trọng để tạo lòng tin và minh bạch thị trường.

Thứ ba, về trách nhiệm hậu kiểm và chế tài, cần tăng mức phạt đối với các hành vi bán thuốc giả, thuốc không rõ nguồn gốc. Tăng cường thanh tra, lấy mẫu kiểm nghiệm định kỳ trên các nền tảng online. Đồng thời, phát huy vai trò giám sát từ cộng đồng, người tiêu dùng và cơ quan quản lý dược chuyên môn.

Truy xuất thuốc qua QR code chính thống Thuốc là một loại hàng hóa đặc biệt, bởi nó ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người. Vì vậy, khi mua thuốc trực tuyến, người dân cần kiểm tra chéo thông tin về đơn vị bán thuốc: có uy tín hay không, có được cơ quan y tế cấp phép hay không, có địa chỉ rõ ràng, số điện thoại liên hệ và chính sách bảo hành, đổi trả minh bạch hay không. Nếu thiếu minh bạch, tốt nhất không nên mua. Ở góc độ quản lý, cơ quan chức năng cần siết chặt quy trình cấp phép lưu hành thuốc. Bởi chỉ cần khâu này lỏng lẻo, thuốc giả, thuốc kém chất lượng sẽ dễ dàng tràn lan. Bên cạnh đó, nên áp dụng mạnh mẽ công nghệ, gắn mã QR truy xuất nguồn gốc trên từng sản phẩm. Mã QR cần được liên kết trực tiếp với cơ sở dữ liệu của cơ quan chức năng, không chỉ dừng lại ở thông tin do nhà sản xuất cung cấp. Khi quét mã, người tiêu dùng phải được dẫn đến trang thông tin chính thức của cơ quan quản lý để kiểm chứng nguồn gốc thuốc. Đặc biệt, các sản phẩm thuốc bán trên sàn thương mại điện tử cũng phải bắt buộc có QR code được cơ quan quản lý xác thực. Đồng thời, cơ quan quản lý thiết lập đường dây nóng để người dân phản ánh kịp thời những trường hợp nghi vấn. Chỉ khi cả Nhà nước quản lý nghiêm, doanh nghiệp minh bạch và người dân cảnh giác, chúng ta mới hạn chế được tình trạng thuốc giả, thuốc kém chất lượng trên thị trường. Ông VÕ ĐỖ THẮNG, Giám đốc Trung tâm Tư vấn và Đào tạo an ninh mạng Athena

Theo Báo Pháp Luật

https://plo.vn/mua-ban-thuoc-online-kiem-soat-rui-ro-the-nao-post866913.html

---