Ứng dụng di sản trong sáng tạo

Di sản văn hóa là nguồn lực vô tận cho sáng tạo, nhưng quá trình này cũng đặt ra thách thức lớn về đạo đức, công bằng và tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ của cộng đồng nắm giữ di sản.

Chiều 8/11, tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám, đã diễn ra trò chuyện “Ứng dụng di sản trong sáng tạo” trong khuôn khổ Festival Thăng Long - Hà Nội 2025 nhằm hướng tới thiết lập khung hợp tác công bằng và có đạo đức giữa nghệ nhân, nhà sáng tạo và cộng đồng di sản.

Chương trình quy tụ các nhà khoa học, chuyên gia luật, người quản lý di sản cùng những người hoạt động sáng tạo, mở ra cuộc đối thoại sâu rộng về vấn đề đạo đức cũng như khung pháp lý trong việc chuyển hóa di sản văn hóa phi vật thể thành các sản phẩm văn hóa hiện đại.

Với mục tiêu xây dựng một nền tảng sáng tạo dựa trên cơ sở tôn trọng và minh bạch, các diễn giả đã tập trung làm rõ 4 nguyên tắc cốt lõi: trả công công bằng, tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ, chuyển giao tri thức một cách bền vững, và thực hành sản xuất có đạo đức. Những nguyên tắc này không chỉ là kim chỉ nam cho các hoạt động sáng tạo mà còn là lời cam kết về sự công bằng trong bảo tồn và phát triển di sản văn hóa.

Phó Trưởng Khoa Công nghiệp văn hóa và di sản, Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật, Đại học Quốc gia Hà Nội, TS. Mai Thị Hạnh nhận định, di sản không nên coi là thứ bị đóng khung. Bảo tồn di sản cần gắn liền với sáng tạo, tiếp tục tạo ra giá trị cho con người. Việc bảo tồn không chỉ là lưu giữ nguyên trạng, mà còn là quá trình tái sinh, trong đó sáng tạo đóng vai trò như cầu nối giữa quá khứ và hiện tại.

Nghệ nhân chính là người trực tiếp thổi hồn vào di sản, giúp nó tiếp tục tồn tại và phát triển theo thời gian. Do đó, khi khai thác giá trị di sản, cần ghi nhận vai trò của nghệ nhân không chỉ là người gìn giữ mà còn là người sáng tạo, tương tác, tái sinh di sản trong đời sống hiện đại.

Về pháp lý và quyền sở hữu trí tuệ khi khai thác di sản, TS. Lê Tùng Sơn, Đại học Quốc gia Hà Nội, nêu tình trạng nhiều trường hợp sử dụng, lạm dụng giá trị di sản mà chưa trả phí hoặc ghi nhận đúng nguồn gốc. Khi sử dụng di sản trong sáng tạo, vấn đề sở hữu trí tuệ và chia sẻ lợi ích giữa các bên liên quan (nghệ nhân, cộng đồng, nhà sáng tạo) trở nên phức tạp, đòi hỏi có khung pháp lý và cơ chế thích hợp để bảo vệ quyền lợi của các bên.

Trao đổi dưới vai trò của nhà sản xuất và quảng bá di sản, bà Nguyễn Thị Lệ Quyên, Giám đốc Trung tâm Xúc tiến và Quảng bá di sản văn hóa phi vật thể Việt Nam (VICH) cho biết, Trung tâm không chỉ nhìn nhận các nghệ nhân như "nghệ sĩ biểu diễn" đơn thuần, mà còn tôn vinh họ như người "đồng tổ chức, đồng sáng tạo". VICH khuyến khích nghệ nhân tham gia sâu vào mọi khâu, từ quản lý, tổ chức sản xuất cho đến biểu diễn...

Theo Báo Đại Biếu Nhân Dân

https://daibieunhandan.vn/ung-dung-di-san-trong-sang-tao-10395023.html

---